Maatschappelijk assistent
Ben jij de geknipte persoon om als maatschappelijk assistent aan de slag te gaan? Samenwerkingszin, levenswijsheid, luisterbereidheid en altruïsme … Het zijn cruciale eigenschappen in deze job. Hier vind je alvast alle informatie over het beroep: de taken, de vereiste vaardigheden en persoonlijke eigenschappen voor een mensgerichte job. Je leest ook alles over de opleidingsmogelijkheden, de verloning en de carrièremogelijkheden.
Omschrijving
Als maatschappelijk assistent waak je over het welzijn van en de hulp voor je begunstigden. Je treedt als het ware op als tussenschakel, tussen een publiek dat met financiële, sociale of juridische moeilijkheden kampt en de instellingen die hen de nodige hulp en ondersteuning kunnen bieden. Je biedt essentiële hulp bij administratieve stappen die voor de begunstigden al snel onoverkomelijk kunnen lijken. Een job als maatschappelijk assistent omvat uiteenlopende facetten. Je komt in contact met een divers publiek, zij het voornamelijk personen die met moeilijkheden kampen. Het is in de eerste plaats een job waarin je de mens centraal plaatst en waarin empathie en luistervaardigheid van essentieel belang zijn. Naast de term maatschappelijk assistent zijn ook de termen sociaal assistent en sociaal werker heel gebruikelijk, al bestaan er nog andere benamingen:
- Intercultureel medewerker of bemiddelaar
- Adviseur sociaal domein
- Sociaal-agogisch werker
Wat zijn mijn voornaamste taken als maatschappelijk assistent?
Als maatschappelijk assistent speel je een cruciale rol in de sociale dienstverlening. Je treedt op als bemiddelaar tussen de begunstigden en de verschillende (economische, politieke, juridische, medische enz.) instanties en verdedigt de rechten en sociale belangen van deze personen. Je kunt bijvoorbeeld een begunstigde helpen om een sociale woning of financiële hulp aan te vragen. Zo streef je naar de integratie van de personen binnen de gemeenschap en help je hen op weg naar betere leefomstandigheden. En hoe zit dat concreet?
- Je omlijnt en analyseert de vraag, het probleem of de behoeften van de begunstigde (door te luisteren en in dialoog te treden);
- Je verwerkt administratieve gegevens en deelt informatie over wettelijke bepalingen;
- Je streeft naar betere economische, sociale, politieke en juridische omstandigheden voor de begunstigden, door hen de meest geschikte ondersteuningsdiensten voor te stellen.
Je kunt de begunstigden informeren, wegwijs maken en begeleiden in de stappen, ondersteuning of psychosociale begeleiding bieden of bemiddelen.
Als maatschappelijk assistent kun je ook een animatie- of HR-functie opnemen.
In dat geval richt je je tot een divers publiek binnen een specifieke sector. Het kan gaan om personen in armoede, patiënten of senioren, maar ook jongeren en kinderen met moeilijkheden.
Wat doet een maatschappelijk assistent precies?
Je taken kunnen uiteenlopende vormen aannemen:
- Een administratieve dienstverlening (correspondentie, dossiers enz.), het zoeken naar documentatie omtrent sociale of juridische diensten;
- Wachtdiensten (onthaal, informatie);
- Vergaderingen met teamleden of externe partners opzetten en leiden;
- Gezamenlijke projecten organiseren.
Maatschappelijk assistent, een job op het terrein
Als maatschappelijk assistent blijf je helemaal niet aan je bureau gekluisterd en moet je je geregeld op het terrein ontfermen over de begunstigden, vaak personen in armoede. Je ontmoet de mensen en krijgt een beeld van hun sociale leefomstandigheden, die soms moeilijk te aanvaarden kunnen zijn. Maatschappelijk assistent is in de eerste plaats echter een mensgerichte job, die heel wat verschillende invullingen krijgt. Zo kun je als maatschappelijk assistent op onderzoek uitgaan op het terrein om de sociale realiteit van een gemeenschap, buurt of bevolkingsgroep in kaart te brengen.
De grootste troef? De veelzijdigheid van het sociaal werk!
Als maatschappelijk assistent respecteer je een zekere beroepsethiek en ga je volgens vastgelegde methodes te werk. Je bent goed op de hoogte van het sociaal recht. Maatschappelijk assistenten moeten ook uiteenlopende documenten voor hun begunstigden invullen (personen die recht hebben op sociale uitkeringen, personen met een beperking of patiënten) en moeten dus goed op de hoogte zijn van uiteenlopende administratieve procedures. Je moet als maatschappelijk assistent bovendien in staat zijn om een gesprek te analyseren en er onuitgesproken behoeften of spoedeisende situaties uit af te leiden. Precies daarom gaat er in de opleidingen niet alleen aandacht uit naar maatschappelijke dienstverlening, maar ook naar juridische, sociologische en psychologische aspecten.
Met andere woorden: hoewel relationele vaardigheden van fundamenteel belang zijn, moet je je als maatschappelijk assistent ook heel flexibel kunnen opstellen in functie van de personen en interventies, steunend op specifieke technische vaardigheden. Zo moet je tot een efficiënt actieplan komen om elke persoon optimaal te kunnen helpen.
Over welke vaardigheden moet ik beschikken?
- Je beschikt over een grote maturiteit en zelfbeheersing, waardoor je goed met de moeilijke situaties van de begunstigden kunt omgaan;
- Je hebt analytisch inzicht in de uitdagingen die zich in diverse situaties opwerpen;
- Je kunt enige afstand nemen;
- Je bent goed op de hoogte van de wetgeving en de structuur van instellingen;
- Je kunt je aanpak goed plannen, maar blijft een zekere flexibiliteit behouden om onvoorziene omstandigheden het hoofd te bieden;
- Je bent in staat om in teamverband te werken of om een team te leiden.
Over welke persoonlijke eigenschappen moet ik beschikken?
- Je bent vlot in de omgang en luistervaardig;
- Je bent empathisch aangelegd;
- Je kunt autonoom werken;
- Je hebt veel geduld;
- Je bent opmerkzaam.
Hoe zit het met de werkomstandigheden?
Als maatschappelijk assistent werk je hoofdzakelijk op kantoor, maar ook functies op het terrein komen vaak voor. Op kantoor sta je doorgaans in voor administratief werk en verzorg je wachtdiensten voor onthaal of informatie. Je gaat ook op zoek naar sociale en juridische documentatie en stelt toekomstige projecten op punt. Op het terrein ga je op huisbezoek bij de begunstigden, trek je op onderzoek uit of zet je collectieve initiatieven en animatieprojecten op het getouw. Je bent met andere woorden een polyvalente werkkracht, vaak als lid van een multidisciplinair team.
Waar kan ik aan de slag als maatschappelijk assistent?
Je kunt als maatschappelijk assistent in heel diverse omgevingen aan de slag. Veel maatschappelijk assistenten werken bij vzw’s of organisaties die zich richten tot een kwetsbaar publiek. Je kunt ook in het gevangeniswezen aan de slag en bijdragen tot de sociale herinschakeling van de gedetineerden. Daarnaast schakelen ook zorginstellingen maatschappelijk assistenten in voor medisch-sociale aspecten.
Het is tot slot zo dat veel sociaal werkers als ambtenaar werken of in het maatschappelijk middenveld actief zijn.
Respect voor de deontologie – een fundamentele vereiste voor elke maatschappelijk assistent
Een fundamenteel deontologisch principe is het beroepsgeheim. Als maatschappelijk assistent ben je gebonden aan het beroepsgeheim. Wie zich niet aan dat principe houdt, kan voor de arbeidsrechter moeten verschijnen.
Waarom een beroepsgeheim?
Het beroepsgeheim is een bepalend principe in het contact tussen de assistent en de begunstigde, aangezien het de vertrouwelijkheid van het gesprek vrijwaart. Tezelfdertijd draagt het beroepsgeheim bij tot een vertrouwensrelatie met de begeleide persoon. Het beroepsgeheim beschermt enerzijds de persoon die de maatschappelijk assistent raadpleegt, en anderzijds ook de maatschappelijk assistent zelf. Als het beroepsgeheim wordt geschonden, kunnen er tuchtmaatregelen volgen.
“Het beroepsgeheim is vastgelegd in de deontologische code, maar ook in het Strafwetboek (artikel 458), dat de maatschappelijk assistent tot de ‘noodzakelijke vertrouwensfiguren’ rekent en in die hoedanigheid bescherming biedt”, legt de voorzitster van de Franstalige beroepsvereniging van maatschappelijk assistenten (de UFAS) uit aan Le Guide Social. De maatschappelijk assistent kan zich in de rechtbank dus beroepen op het zwijgrecht, maar beschikt ook over een zekere autonomie tegenover instellingen, wat zijn of haar methodes betreft.”
Opleiding
Om maatschappelijk assistent te worden, moet je een bachelordiploma Sociaal Werk behalen aan een hogeschool. Om aan een hogeschool te kunnen studeren, moet je dan weer het hoger secundair onderwijs hebben afgerond of een toelatingsexamen afleggen bij een van de scholen. Het examen omvat schriftelijke en mondelinge proeven omtrent kritisch denken, geschiedenis, aardrijkskunde en literatuur.
De professionele bacheloropleiding aan de hogeschool duurt vervolgens 3 jaar. Ook via het onderwijs voor sociale promotie kun je maatschappelijk assistent worden. In dat geval wordt de bacheloropleiding gespreid over 3 tot 4 jaar in functie van het aantal lesuren.
Let wel: het aantal afgestudeerde maatschappelijk assistenten neemt toe en de arbeidsmarkt raakt stilaan verzadigd. Het onevenwicht tussen het aanbod en de vraag uit zich al in de opleiding zelf. Zo kan de zoektocht naar een stageplaats een hele opgave worden.
Hoeveel kost een opleiding tot maatschappelijk assistent?
Bij wijze van voorbeeld deelt de Vlaamse Gemeenschap de inschrijvingskosten aan hogescholen. Het Vlaamse onderwijssysteem steunt op de toekenning van studiepunten. Het studiegeld per jaar hangt af van het aantal studiepunten die in dat jaar worden toegekend in de gekozen opleiding. De prijs van de opleiding is dus een combinatie van een vast gedeelte en een variabel gedeelte per studiepunt.
Meer informatie over het leerkrediet
Meer informatie over het studiegeld aan hogescholen
Om je een idee te geven, vind je hieronder een voorbeeld van de studiegelden voor burgers uit België of een lidstaat van de Europese Unie.
Normaal profiel:
Voor opleidingen van het korte type: 253.60 euro per jaar + 12.10 euro per studiepunt
Bijna-beursstudent:
Voor opleidingen van het korte type: 253.60 euro per jaar + 4,40 euro per studiepunt
Beursstudent:
Voor opleidingen van het korte type: 115,80 euro per jaar + 0 euro per studiepunt
Let wel: er komen nog bijkomende kosten bovenop dat bedrag (voor de aankoop van individuele benodigdheden en diensten voor de student).
Loopbaanevolutie en doorgroeimogelijkheden
Er is ook de mogelijkheid om door te stromen naar een langere studie. Zo krijg je na voltooiing van een bacheloropleiding sociaal werk toegang tot verscheidene masteropleidingen. Denk bijvoorbeeld aan een master HR-beheer, Bevolking en Ontwikkeling, Sociologie, maar ook Antropologie of Criminologie.
Carrièremogelijkheden
Met een diploma Sociaal Werk op zak kun je alle kanten op. Je kunt in verscheidene sectoren aan de slag, binnen erg uiteenlopende structuren.
We noemen er enkele op:
- Gezinshulp en sociale steun: een centrum voor gezinsplanning, gezinsbemiddeling of een OCMW
- Zorg- en welzijn: op de sociale dienst van een algemeen of psychiatrisch ziekenhuis, in een drugspreventiecentrum, in een inrichting voor groepsopvang (rust- en verzorgingstehuizen, kinderopvang, homes voor kinderen met een mentale beperking enz.)
- Als psychopedagogisch werker: in een een huiswerkschool, op de sociale dienst van een school enz.
- Politieke en sociale actie: je kunt als maatschappelijk assistent aan de slag bij een vakbond of vereniging.
- De daklozenhulp, onder meer in het maatschappelijk middenveld.
- De socioculturele sector: ook culturele organisaties hebben maatschappelijk assistenten in hun midden, net als cultuurhuizen, jeugdcentra en -huizen en jongerenverenigingen.
- De overheid: de sociale zekerheid, de VDAB, de dienst Kinderbijslag, gewestelijke sociale diensten of Fedasil.
- De jeugdzorg: straathoekwerker, in een jeugdinstelling, bij een dienst voor strafbemiddeling, in een justitiehuis enz.
- De gemeenschapswerking: hier stel je jezelf ten dienste van een wijk of buurt.
- De sector sociaal onderzoek en onderwijs: dankzij je uitgebreide kennis van de wetgeving, statistisch inzicht en inzicht in het terrein kun je als maatschappelijk assistent ook aan de slag in centra voor sociologisch, sociaal, sociaal-economisch, sociaal-religieus of politiek onderzoek, of binnen het onderwijs.
- Als zelfstandig maatschappelijk assistent: een minder courante en gekende loopbaankeuze.
Welke contracten worden er aangeboden?
Volgens de VDAB konden de meeste maatschappelijk assistenten in 2022 aan de slag bij hun werkgever met een vast contract (57 %). In 43 % van de gevallen ging het om een tijdelijk contract.
Hoeveel verdien ik als maatschappelijk assistent?
Je kunt als maatschappelijk assistent in een brede waaier aan sectoren werken: Het OCMW, het onderwijs, de hulp aan kwetsbare personen of de ondersteuning van personen met een handicap, jonge kinderen of de jeugdwerking.
Loopbaanevolutie en doorgroeimogelijkheden
Je kunt als maatschappelijk assistent opklimmen naar een kaderpositie als diensthoofd of directeur van een vereniging. Je carrière kan daarnaast evolueren naar andere functies met verantwoordelijkheid.
Podcast (in het Frans)
Dertiger Aurélie kan al een mooi professioneel palmares voorleggen in sectoren die sociaal kwetsbare mensen opvangen. Onze gast van vandaag begon haar carrière als maatschappelijk assistente in een nazorgcentrum voor patiënten met een drugsverslaving. Daarna komt ze in een sector terecht die haar totaal vreemd is: de gevangeniswereld.
Vandaag begeleidt ze gedetineerden in de gevangenis van Sint-Gillis en van Haren. Dit doet ze deeltijds, want de rest van haar tijd zet ze zich in voor slachtofferhulp.
Die twee afzonderlijke werelden vindt ze superboeiend. Het geeft haar de kans om een beter inzicht te verwerven in de twee publieksgroepen waarmee ze dagelijks aan de slag is. Ze werkt vanuit een zeer humanistische visie op gedetineerden, slachtoffers en het recht van iedereen om opnieuw een plaats te veroveren in de maatschappij, welke die ook mag zijn.