Opvoeder
Het beroep van opvoeder is het schoolvoorbeeld van een veelzijdige job: je kunt aan de slag bij een buitengewoon divers publiek, binnen de meest uiteenlopende structuren. Een job met vele gezichten, op het raakvlak tussen sociale, psychologische, pedagogische, medische, culturele en juridische activiteiten. Je vindt dan ook opvoeders in tal van structuren met een sociale missie. Een blik op een bijzonder beroep.
Omschrijving
Het beroep van opvoeder is in de eerste plaats een relationeel beroep. De voornaamste missie van deze spilfiguur in de sociale sector? Een project op het getouw zetten om een persoon of groep te helpen. In functie van de interventielocatie en het profiel van de begunstigden, kan het gaan om creatieve of culturele activiteiten, sport of ontspanning, initiatieven voor maatschappelijke of professionele integratie enz. Een ander belangrijk aspect is dat je je als opvoeder niet beperkt tot één specifieke bevolkingscategorie. Zo kun je zowel kinderen en jongeren als volwassenen en senioren begeleiden.
Opvoeder, tussen observeren en socialiseren
Ook zin voor observatie behoort tot de vereiste vaardigheden. Zo verwerf je als pedagogisch referent namelijk inzicht in de situatie. Vervolgens stel je werkhypotheses op punt, stel je een pedagogische diagnose op basis waarvan je de geschikte middelen kiest voor je dagelijkse aanpak. Neem bijvoorbeeld een maaltijd: je kunt als opvoeder concepten aanpakken zoals houvast (vaste plaatsen aan tafel), geduld (wachten tot iedereen aan tafel zit en bediend is), respect (de tafel niet zomaar verlaten), toestemming van volwassenen (vragen om bij te scheppen), communicatie (een gesprek voeren met de andere aanwezigen), socialisatie (netjes eten), motoriek (bestek gebruiken), planning (“Wat doen we na het eten?”), gezin (“Hoe gaat het met je papa?”), gemeenschap (de tafel dekken) enz.Meer dan een uitvoerend medewerker
Als opvoeder is je taak meer dan louter uitvoerend. Je staat ook in voor de uitwerking van pedagogische projecten, waarvan je niet zomaar de uitdagingen moet snappen, maar verondersteld wordt een echte expert ter zake te zijn. Uiteraard bouw je die expertise gaandeweg en mettertijd op, maar uiteindelijk neem jij het voortouw in de interventie. Je wordt verondersteld een analyse van de behoeften voor te kunnen leggen, en interventiepistes voor te kunnen stellen. In het licht van je vele vaardigheden als opvoeder, speel je een centrale rol in samenwerkingsverbanden en het in contact brengen van personen met de verschillende diensten. Heel vaak blijven je taken als opvoeder echter beperkt tot een specifieke set verantwoordelijkheden en moet je rekening houden met beperkingen in actie- en beslissingsvrijheid.- Je luistert aandachtig, je analyseert een situatie en je stelt oplossingen voor;
- Je kunt workshops, gesprekken e.d. in goede banen leiden;
- Je schikt je gemakkelijk naar sterk uiteenlopende situaties bij een divers publiek;
- Je hebt stalen zenuwen;
- Je bent luistervaardig en kunt zaken duidelijk en op gepaste wijze aan bod brengen;
- Je bent een teamspeler.
Opleiding
In België kunnen verschillende opleidingswegen leiden naar een job als opvoeder. In het secundair onderwijs biedt de TSO-richting Jeugd- en Gehandicaptenzorg uitzicht op een job als opvoeder. Je kunt deze opleiding ook in het volwassenenonderwijs volgen. In het hoger onderwijs biedt onder meer de professionele bacheloropleiding Orthopedagogie, al dan niet met specialisatie, uitzicht op een job als opvoeder of een masteropleiding. Ook de VDAB en bepaalde centra voor volwassenenonderwijs hebben opleidingen in hun aanbod die die uitzicht bieden op een job als opvoeder.
Carrièremogelijkheden
Wie een bachelordiploma Orthopedagogie op zak heeft, kan doorstromen naar bepaalde masteropleidingen. Zo kun je Pedagogische wetenschappen, Psychologie of Sociaal Werk gaan studeren.
Kies je ervoor je carrière als opvoeder verder te zetten? Dan kun je een specialisatiejaar volgen, bijvoorbeeld in Orthopedagogie of Psychosociale Gerontologie. Ook binnen de job zelf zijn er doorgroeimogelijkheden dankzij bijscholing. Zo kun je als opvoeder je technieken bijschaven inzake neurolinguïstisch programmeren, non-verbale communicatie of leerondersteuning, maar ook wat projectbeheer of coaching betreft. De carrièremogelijkheden zijn legio, in functie van je wensen en vaardigheden.
Een niet-beschermd beroep
Het beroep van opvoeder is niet beschermd. Dat betekent dat iedereen met een sociaal of pedagogisch diploma op zak een vacature voor opvoeder kan invullen.
In het licht daarvan vragen heel wat orthopedagogen dan ook om het beroep te beschermen, zodat enkel personen met de gepaste kwalificaties toegang krijgen tot het beroep.
Welke tewerkstellingsvooruitzichten heb ik als opvoeder?
Net als heel wat andere professionals in de sociale sector, kunnen opvoeders in uiteenlopende structuren aan de slag:
- Het onderwijs (scholen, internaten, huiswerkscholen enz.)
- Het gevangeniswezen
- Het OCMW
- De jeugdwerking en -zorg
- In buurthuizen
- Als straathoekwerker
- In afkickcentra
- In rusthuizen
- In centra voor personen met een handicap of sportvoorzieningen voor personen met een beperking
- In het ziekenhuiswezen
- In een kinderopvang
- In sport- en ontspanningscentra
- …
In het licht van de uiteenlopende opleidingstrajecten en de vele verschillende professionele omschakelingen, wordt al snel duidelijk dat de dagelijkse invulling van een job als opvoeder sterk kan variëren. Toch blijven bepaalde doelstellingen in elke context dezelfde: personen begeleiden en zin geven aan de interactie met hen. Dat is helemaal geen sinecure en vereist een grondig inzicht in het beroep.
Hoeveel verdien ik als opvoeder in België?
Hoe zit het met het loon van een opvoeder? Verschilt het loon even sterk in functie van de tewerkstellingsplaats? Je loon als opvoeder hangt af van de sector waarin je actief bent. In de welzijnssector (instellingen of diensten voor personen met een handicap in het Vlaamse Gewest), in de jeugdbescherming (instellingen en diensten voor jeugdzorg in het Vlaamse Gewest) of in het onderwijs ligt het gemiddelde loon tussen de 1.900 euro voor een beginnend opvoeder en gemiddeld 4.700 euro voor een opvoeder met 31 jaar anciënniteit of meer.
Het loon is ook afhankelijk van de toewijzing van een woning of residentie, bijvoorbeeld voor opvoeders in het onderwijs.
Welke doorgroeimogelijkheden liggen er voor mij open als opvoeder?
Een gespecialiseerd opvoeder kan directeur worden van een instelling of diensthoofd worden na voltooiing van een opleiding.
Je kunt als opvoeder ook een specialisatiejaar volgen. Na- of bijscholing kan namelijk een aanzienlijke meerwaarde opleveren voor opvoeders, om uiteenlopende technieken onder de knie te krijgen, van projectbeheer tot coaching. Een ‘typische carrière’ als orthopedagoog bestaat dus niet, want de mogelijkheden zijn heel divers in functie van de keuzes die je maakt.
Podcast (in het Frans)
Leslie stond in zijn jeugd op het randje van de delinquentie. Hij koos er echter voor om zijn rusteloosheid bot te vieren in de vechtkunsten en zich toe te leggen op een opleiding tot opvoeder, gespecialiseerd in welzijn en sport.
Als topatleet buigt hij de trauma’s en moeilijke momenten in zijn leven om tot troeven. Hij belicht de zaken steeds vanuit positieve hoek en blijft niet bij de pakken neerzitten. Zijn mantra? Spirit! Want Leslie zit niet stil!
Hij reisde de wereld rond in het spoor van de vechtkunsten, richtte een vzw op en deelt zijn kennis en ervaring met zijn leerlingen. Vandaag combineert Leslie de vechtkunsten met zijn beroep als opvoeder. Van jongeren in jeugdinstellingen of slachtoffers van partnergeweld tot psychiatrische patiënten en dove kinderen… Iedereen kan bij Leslie terecht.
Een kennismaking met het toonbeeld van levenskracht.